Norvald Tveit til minne.

Norvald var fødd i Brekke, Ytre Sogn, som resultat av eit overgrep mot ei ung jente, og blei adoptert bort til eit barnlaust ektepar på Øvre Tveit i Leirvik, Hyllestad. Han var heldig, sa han sjølv, han kom til snille folk. Særleg adoptivmora hadde omsorg for han. Og det trongst, for gutungen var både stor i kjeften og full av humor og galne gutestrekar. Apa etter folk, gjorde han og, så det vanka både juling og straff frå læraren. Her vart nok mykje av grunnlaget lagt for den folkelege og røffe og direkte stilen i Norvald sitt forfattarskap. Men kanskje var ironien det aller beste våpenet – spiten, den som gjorde at du kunne seie det motsette av det du meinte og angripe eller skjule deg alt etter som. Ironien var høgt utvikla i det samfunnet han vaks opp i, og Norvald handterte språket meisterleg alt som ung.

Ironien og den folkelege , frodige uttrykksmåten vart den gjennomgåande og lett gjenkjennelege stilen i Norvald sitt forfattarskap. Den brukte han til å gjennomlyse sine tema og fortelje sine historier. Han er alltid – liksom forbildet og helten, Jakob Sande, som han også skreiv bok om - på parti med dei minste, dei svake og lidande, dei som står utafor. Slike som «Dama». Han er alltid på krigsstien mot maktmenneske, pompøse moralistar og sjølvbestalta bygdehovdingar av begge begge kjønn, dei blir punkterte med saftig humor. «Splint» som han debuterte med i 1977 på Oslo Nye Teater er eit meisterstykke i å framstille eit bygdesamfunn sitt forhold til dei reisande – splinten – i eit nådelaust direkte og rått språk.

Han veksla mellom og skrive bøker og teaterstykke, og lista er lang. Norvald Tveit var noko så sjeldent som ein mykje spelt dramatikar, som i den tid eg var leiar i Dramatikerforbundet, dermed var eit naturleg, og med den rungande låtten sin, eit fargerikt samlingspunkt. Han var ein entusiastisk deltakar på forbundet sine teaterreiser, han var ein slags maskot som foreningen var svært glad i, og han i den.

Og så kjende han godt Toralf Maurstad og Barthold Halle, og var teken inn varmen både på Oslo Nye og Det Norske Teateret . Etter kvart kom han også heim til sine eigne, så og seie, og Sogn og Fjordane Teater si oppsetting av «Splint» på teaterbåten Innvik med turné gjennom heile fjordfylket, var ein kjempesuksess både for forfattar og teater.

Norvald vann fleire prisar, m.a. Ibsenprisen, men han hadde til tider – særleg tidleg i karrieren - eit litt trøblete forhold til enkelte kritikarar. Men Norvald gav svar på tiltale på sin eigen måte. I utedassen på Øvre Tveit er der to hol, ein såkalla toseter, dei kalla han opp etter landets leiande og – etter hans meining – mest surmaga kritikarar på den tida– Pierstorf og Madsen.

Med monologen «Den frie kystkvinna» på Sogn og Fjordane Teater i 2005, slutta Norvald å skrive dramatikk. Han kjende vel at han var plassert litt på sidelinja av dei store institusjonsteatera, men han fann glede i å samarbeide med ungar i eit skuleprosjekt om Kvernsteinsparken i Hyllestad. Og han var slett ikkje ferdig med boka. Romanen «Dama» er kanskje eit av hans sterkaste og mest hjartevarme forsvar for ein som bygdesamfunnet har sett utafor. Dei meir biografiske «På reservetanken» kom i 2017, og til slutt altså den endå meir biografiske «Kan det bli folk av slikt» som eigentleg skulle få eit framhald. Men no var kreftene uttømde. Han hadde heile denne siste tida gode støttespelarar i Rakel Marøy, Atle «Ingoen» Giil og Anne Britt Fedøy på Selja Forlag, og ikkje minst «dei blå englane» på sjukeheimen. Men no hadde Norvald så mange plager og vart etter kvart så sjuk at han gav klart uttrykk for at han ville legge inn årane. No fekk det vere nok for ein gammal tyl som han uttrykte det.

Vi som står att kan berre bukke og takke for alt vi har fått. Vi har heile det frodige livsverket hans å lese i bok og spele på scenen. Men alt no saknar vi sterkt den skarpe tunga, den salte humoren, det gode vennskapet og den rungande låtten frå bakkane på Øvre Tveit.

Rolf Losnegård